قدس آنلاین؛ حضرت خدیجه(س) به عنوان اولین بانوی مسلمان در کنار پیامبر نه تنها به حمایت از رسول الله همت گماشت بلکه با در اختیار قرار دادن اموال خود برای حمایت اقتصادی از نهال نوپای شریعت روش اقتصاد مقاومتی و حمایتی در دوران تحریم و جنگ را به نسل های بعد آموختند

حجت الاسلام سید محمد جعفر مرتضی؛ مدیر موسسه تنظیم و ترجمه آثار علامه سید جعفر مرتضی عاملی در گفت و گو با قدس آنلاین به بیان ویژگی های شخصیتی و عملکرد اقتصادی حضرت خدیجه در دوران پس از اسلام پرداخت.

 * برجسته‌ترین ویژگی شخصیتی حضرت خدیجه (س) چیست؟

برای بیان این مطلب باید به چند نکته اشاره کنم:  اول اینکه خداوند متعال حضرت خدیجه علیها السلام را به عنوان یکی از چهار بانوی شایسته برتر جهان برگزیده است؛ این را ما که انتخاب نکردیم؛ داور این انتخاب خداوند علیم و خبیر است. اگر در دنیای امروز معیارهای بشری و دنیوی معیار و ملاک انتخاب ملکه زیبایی است اما خداوند معیارهای والایی برای انتخاب ملکه معنوی خود دارد. به همان اندازه که چنین داور و حکیمی عظمت دارد، انتخاب او نیز حکایت از عظمت فرد منتخب خواهد داشت.

نکته دوم؛ حضرت خدیجه  علاوه بر کثرت اموال و املاک، از نظر عقل و زیرکی و نیز در میدان وعرصه عفت و پاکدامنی برتری فوق‌العاده‌ای داشت. پیش از اسلام از ایشان به عنوان «طاهره» و «مبارکه» و «سیدة قریش» و شریفه یاد می‌کردند؛ البته دشمنان یا بعضی از افراد مغرض بودند حتی بعد از رحلت حضرت خدیجه پیوسته در صدد تضعیف و عیب‌جویی بوده و حتی این زیبایی خدادای را هم تحمل نمی کردند و با او بی مهری می‌کردند و ایشان را با بدترین تعابیر ممکن توصیف می کردند و با آن موضع‌گیری‌ها و رفتار خود، پیامبرصلی الله علیه وآله را نیز آزار می‌دادند.

  یکی دیگر از ویژگی­ها این بود که حضرت خدیجه در جاهلیت به عنوان بت­پرست معروف نبوده است. ایشان یا از اهل کتاب بوده یا بالاخره موحّد بوده است. در تاریخ هرگز از ایشان به عنوان بت­پرست و مشرک یاد نشده است.

  این نکته را هم اضافه می‌کنم که حضرت خدیجة سلام الله علیها را باید یک فقیه تمام عیار بود، که از دانش دینی و ینش اسلامی بسیار والایی برخوردار بود بعنوان مثال در روایتی از ابن مسعود آمده که با رسول الله نماز می‌خوانند صحابه در نماز این‌گونه می‌گفتند: (السلام علی الله السلام علی جبریل السلام علی میکائیل)، پیامبر آنها را نهی نمود وفرمود: (لا تقولوا السلام علی الله فان الله هو السلام).

اما حضرت خدیجه سلام الله علیها در شب معراج، وقتی جبرئیل بوسیله پیامبر اعظم صلی الله علیه آله از جانب خداوند متعال وخودش برای ایشان سلام می فرستد و پیامبر آنرا به خدیجه ابلاغ می کند، خدیجه علیها السلام مبادرت به این گفتار می‌کند و چنین می‌گوید: ان الله هو السلام، و منه السلام، و الیه السلام، و علی جبرئیل السلام واین نشان از درایت، فقاهت، علم ودانشوری ایشان است.

نکته بعدی این است لقب حضرت خدیجه، خدیجه کبری است این خدیجه کبری در مقابل خدیجه صغری نیست، ایشان فرد بود تک بود و یگانه بود؛ باید در این یک بررسی انجام شود و جایگاه حضرت خدیجه را در این وصف پیدا کرد. 

نکته آخر تأثیرگذاری ایشان در سرنوشت و مسیر امت است که باید گفت که ایشان نه فقط تأثیر عمیق و چشمگیر در زمانه خودش داشت بلکه تمام امت اسلام تحت تأثیر ایشان واقع شده است و شاید بتوان گفت دینی بر گردن همه پیروان طریق حق نهاده است؛ منظورم این است که ایشان در امر رسالت شریک است؛ سایر همسران پیامبر أکرم معروفیتی نداشتند و اگر با پیامبر ازدواج نمی‌کردند کسی آنها را نمی‌شناخت؛ ولی حضرت خدیجه سلام الله علیها هم تأثیرگذار بود و هم تأثیرپذیری او از رسول خدا به اندازه­ای بود که بتواند در تمام اسلام تأثیرگذار باشد؛ این بهترین ویژگی که می­توانم یاد کنم.

* چرا خدیجه (س) با عنوان بانوی انفاق شناخته می‌شوند؟

زندگی زن، در آن روزگار، دشوارترین زندگی‌ها بوده است! و نگاه جامعه به زنان نگاهی پست بود، اما حضرت خدیجه علیها السلام خودش را نشان داد و در بین همه زنان بروز کرد؛ همانطور که می‌دانید معمولاٌ زنان اشرافی شرافتشان را از شوهرانِ اشرافی خویش می­گرفتند، با اینکه ممکن است فردای آن روز  او را طلاق دهد و این زن هم به نزد قوم خودش برود و قضیه تمام ­شود.

اما اینکه حضرت خدیجه بتواند برای خود قبل از ازدواج با رسول الله صلی الله علیه وآله ودر همان جاهلیت در جامعه‌ای که زن برای آن هیچ ارزش و قیمتی نداشت، جایگاهی بسازد و به عنوان یک بانوی نمونه در همه میادین زندگی در تجارت وبازگانی، و... آن‎هم زمان جاهلیت که جز خون، انتقام و یورش، کشتار، یغماگری، غارت و چپاول یکدیگر هیچ معیاری برای سنجش وجود نداشت، مطرح شود.  حضرت خدیجه توانست چنان منزلتی برای خودش بسازد که نور فضائل و کرامات و خرد او حتی مردان طراز أول جامعه خویش را به محاق ببرد و متحیرشان کند، مسأله‌ای است که حاکی از عظمت وصف ناپذیر ایشان است.

ایشان از زیباترین بانوان جامعه بوده، وبه خاطر این زیبایی تمام خویشاوندان و بسیاری از سران عرب خواهان وصلت با ایشان بوده اند وتمایل به ازدواج با ایشان را داشتند؛ حتی بزرگان قریش از وی خواستگاری کردند و ثروت فراونی به او بذل کردند، لیکن ایشان از پذیرش آن امتناع کرد. البته مسأله زیبایی یک مسأله خدادادی است و انسان در آن نقش قابل ملاحظه‌ای ندارد، اما اینکه این زیبایی خدادادی همراه با لطافت جان وروح، خردمندی، عقل، ذکاوت، و هوشیاری باشد به نحوی که بتواند خود را به عنوان یک تاجر بسیار بزرگ و موفق در بین مردم آن‌هم در جاهلیت مطرح سازد و بر سر زبان ها بیاندازد، خیلی جای تأمل دارد.

* در تاریخ آمده است که حضرت خدیجه پس از اسلام آوردن مورد هجمه بستگان خود قرار گرفتند. موضع ایشان در برابر  هجمه‌ها چه بود؟

تاریخ برای ما هیچ گونه برخود یا موضع‌گیری خاص و کلنجار با سایرین از سوی حضرت خدیجه سلام الله علیها در جهت دفاع از خود نسبت به ازدواج با پیامبر صلی الله علیه وآله ثبت نکرده و البته که این ناشی از رشادت عقل، هوش، خرد، دور اندیشی واخلاق‌مداری ایشان بوده است.

 ایشان همسر کسی شده است که تمام عقل وهوش واخلاق نزد اوست، و ایشان هم به تأسی از چنین اسوه‌ای عمل کردند. بانوی خردمند، فکور و آزاده چنین می‌کند و مغرور زرق و برق دنیا نمی‌شود؛ خدیجه، تنها به اخلاق فاضله، ملکات پسندیده، واقعیت در رفتار و تعالی در هدف می‌اندیشد.

چرا که اینها اموری هستند که می‌توانند ثروت، مقام و قدرت را تسخیر کند و هر چیز را در خدمت انسان و انسانیت و تکامل قرارداده و او را به مراتب عالیه‌ای برسانند .

* حضرت خدیجه(س) در مسیر پیشرفت و تعالی اسلام، چه برنامه‌هایی را پیاده کردند؟

موضع‌گیری ایشان بعد از بعثت و اسلام آوردن این بود که با خردمندی تمام، همه اعتماد و یقینش را در شخصی مانند رسول خدا گذارد و برای پیشبرد اسلام تمام امکانات مالی خود را در اختیار ایشان گذاشت که این خود معامله وتجارت سودمندی بود که با خدا است ﴿وَمَا عِندَ اللهَ خَیْرٌ وَأَبْقَی﴾.  اعتمادش را در نزد رسول خدا گذاشت؛ در تحریم شعب ابی­طالب، چیزی که مسلمان­ها را نگه داشت اموال حضرت خدیجه بود، البته این مال مدیریت می­خواست، اگر کسی مال را دست یک سفیه ونادان بدهد، همه آن را تباه می­کند، أما سپردن آن به دست مدیریت توانا خیلی مهم است؛ میتوان از همین مسأله الگو گرفت؛ اینکه الآن در دوران سختی قرار داریم و تحریم هایی کشورمان را در بر گرفته وبیماری­هایی کشور را درگیر خودش کرده می توان با همدلی و اعتماد به خبرای این أمر أموال را در جهتی که مصالح فعلی کشور را تأمین می کند سوق داد و از این برهه تاریخی به سلامت عبور کرد.

آیا مردم و تجّار این روحیه را دارند؟ باید این را سرمشق قرار بدهند و کمک کنند. شعب ابی‌طالب سه سال طول کشید؛ یک روز و دو روز نبود و بلکه سه سال طول کشید؛ می‌بینیم در این سه سال مدیریت شده و بالاخره شکسته می­شود؛ أصل مال و اموال داشتن أمر مطلوب خوبی است ولی باید همراه با عزّت و کرامت باشد؛ نه اینکه عزت خویش را پلی برای کسب مال قرار دهیم.

* نهادهای فرهنگی برای شناساندن بانوی اسلام به مردم چه وظیفه ای دارند؟

باید سبک زندگی حضرت را از تاریخ استخراج کرد و حضرت خدیجه سلام الله علیه به عنوان الگوی همسرداری در جامعه قرار داده شود چرا که ایشان ارزش زنان را فزونی بخشید، در اینجا فقط به یک نمونه اشاره میکنم که پس از خواستگاری و اتمام مراسم ازدواج هنگام رفتن به منزل خویش در کمال فروتنی و تواضع خطاب به رسول الله صلی الله علی وآله عرضه می‌دارد: (إلی بیتک فبیتی بیتک وأنا جاریتک) یعنی به سوی خانه‌ات که خانه من خانه تو است و من جاریه تو هستم.  این یک درس زندگی برای تمامی دختران و زنان جامعه می‌باشد.

از انجا که در تاریخ به أهل بیت علیه السلام ظلم شده وسعی در تحریف و مخفی کردن آن داشته بنظر شایسته است که بنیادی فعال بنام حضرت خدیجه سلام الله تأسیس شود و با متمرکز کردن تحقیقات وپژوهش‌های علمی مرتبط با آن حضرت علاوه بر حذف موازی کاری های پژوهشی زمینه به ثمر رسیدن تحقیقات پیشین و جدید را فراهم سازد.